به طور کلی اگه لپ تاپ یا کیس کامپیوتر پردازنده و کارت گرافیک قوی نداشته باشه، هم خنک تر کار میکنه و هم صدای چرخش فن کمتره و در مورد کامپیوترها و لپ تاپ های مخصوص بازی یا رندرینگ و محاسبات مهندسی وضعیت برعکسه، یعنی هم پردازنده و کارت گرافیک برق بیشتری مصرف میکنن و هم گرمای بیشتری تولید میکنن و هم صدای فن و گردش هوای بیشتره.
اما گاهی صدای عجیب از کیس میشنویم که با پیگیری بیشتر متوجه میشیم که اشکالی وجود داره و باید مشکل رو حل کرد. به عبارت دیگه همیشه صدای فن کیس کامپیوتر یا لپ تاپ، طبیعی نیست و باید مشکل رو بررسی کرد.
در این مطلب چند نکته آموزشی برای افراد مبتدی که میخوان کامپیوتر اسمبل کنن و در مرحله انتخاب قطعات هستن یا قطعات اصلی رو خریدن و میخوان در مورد کیس و فن و خنک کاری تصمیم بگیرن، مطرح میکنیم که امیدواریم مفید باشه. با ساده‌گو همراه باشید.
صدای کم فن، یک مزیت مهم سیستم کم مصرف
اصولاً مشکل صدای فن برای کامپیوتر یا لپ تاپ قوی مطرحه و سیستم های ضعیف نباید صدای زیادی داشته باشن مگر اینکه مشکل خاصی وجود داشته باشه، مثل استفاده نکردن از خمیر سیلیکون یا جمع شدن مقدار زیادی گرد و غبار و یا لرزش بیش از حد برخی قطعات.
برای یه سیستم اداری ساده که پردازنده ضعیفی داره، میشه یه کیس کوچک تهیه کرد. مینی پی سی یا لپ تاپ ارزون هم معمولاً پردازنده ضعیف داره. نکته جالب اینه که بعضی از پردازنده ها اون قدر کم مصرف هستن که اصلاً بدون فن خنک میشن! مثلاً پردازنده هایی که توان طراحی حرارتی کمتر از ۱۰ وات هست صرفاً با قرار گرفتن یه صفحه فلزی یا گرافیتی روی پردازنده، خنک میشن.
یادمون باشه که پردازنده گوشی و تبلت هم کم مصرف هست و بدون نیاز به فن در حدی که لازمه، خنک میشه. بعضی از لپ تاپ ها هم پردازنده هایی دارن که در حد پردازنده تبلت ها کم مصرفه و فن نیاز نداره.
اما فرضاً اگه سیستم قوی مدنظرمون باشه، چه نکاتی رو موقع خرید کیس و قطعات باید در نظر گرفت؟ در ادامه بررسی میکنیم.
خرید کیس بزرگ با گردش هوای مطلوب
صدا دادن کیس کامپیوتر گیمینگ و رندرینگ تا حدی طبیعی محسوب میشه. همون جور که اشاره کردیم به طور کلی کامپیوتری که قوی تر باشه، برق بیشتری مصرف میکنه و گرمای بیشتری تولید میشه و در نتیجه باید خنک کاری بهتری داشته باشه. بنابراین صدای فن و به اصطلاح بادی که از کیس خارج میشه، بیشتر میشه.
برای یه سیستم قوی بهتره که کیس بزرگ تر تهیه کنید که فن های بیشتری داره یا لااقل جاهای مختلفی برای نصب فن و به خصوص فن بزرگ داره و همین طور حفره های بیشتری برای ورود و خروج هوا داره و در نتیجه صدای گردش هوا کمتر محسوس میشه.
بعضی از افراد موقع خرید کیس فقط به زیبایی و نورپردازی توجه میکنن که کار درستی نیست، خنک کاری موضوع مهمیه.
فن بزرگ با سرعت کم و قابلیت کنترل سرعت
قطر فن هر چی بیشتر باشه و سرعت فن کمتر باشه، صدای باد و لرزش فن معمولاً کمتر میشه. بنابراین فقط به تعداد فن نگاه نکنید، اندازه فن ها رو هم بررسی کنید.
بیشتر کیس های جای نصب فن ۱۲۰ میلی متری یا به عبارت دیگه فن به قطر ۱۲ سانتی متر دارن، بعضی از کیس ها فن ۱۴ سانتی دارن یا محلی برای نصب این نوع فن روشون دیده میشه، بعضی از کیس ها هم فن های بزرگ با قطر ۲۰ سانتی متر دارن که عالیه. سرعت چرخش فن هایی با قطر ۱۴ سانت یا ۲۰ سانتی متر، معمولاً کمتر از ۱۵۰۰ دور بر دقیقه یا به اختصار RPM هست در حالی که فن های کوچک سرعت بالاتر مثل ۲۰۰۰ و ۳۰۰۰ دور بر دقیقه دارن و در نتیجه صدای بیشتری دارن.
یه نکته مهم که نباید ازش غفلت کرد، بحث یاتاقان یا همون محور فن هست. بعضی از فن ها یاتاقان ساده دارن که به راحتی لرزش و صدا تولید میکنه اما بعضی از فن ها یاتاقان مرغوب و حتی یاتاقان با تکنولوژی خاص مثل شناوری مغناطیسی دارن که خب صدای کمتری تولید میشه.
مورد دیگه اینه که امکان کنترل سرعت فن وجود داشته باشه، معمولاً فن هایی که ۴ و اتصال ۴ پین دارن، این جوری هستن در حالی که فن هایی با ۳ سیم، قابلیت کنترل سرعت ندارن. البته سرعت این نوع فن ها هم با کنترلرهای خاص و حتی با بعضی از مادربوردهای حرفه ای قابل تغییره.
دقت کنید که اگه علت صدای زیاد فن پاور کامپیوتر تنظیمات سرعت فن باشه، حتماً باید تنظیمات رو بررسی کرد و کاری کرد که سرعت فن متناسب با دما زیاد بشه و همیشه با حداکثر سرعت نچرخه!
مزیت کنترل سرعت فن اینه که وقتی سیستم کار سنگین انجام نمیده و گرمای کمی تولید میکنه، میشه کاری کرد که سرعت فن ها به صورت خودکار کم بشه و زمانی که کار سنگین انجام میشه، سرعت فن ها بالا بره. در همچین سیستمی علت روشن شدن فن کیس و خاموش شدن فن اینه که سیستم کار سنگین انجام میده یا خیر.
کولینگ بزرگ و کم صدا برای پردازنده
در کل ۲ قطعه کامپیوتر و لپ تاپ بیشترین برق رو مصرف میکنن، یکی پردازنده اصلی یا CPU هست و دیگری کارت گرافیک یا پردازنده گرافیکی که به اختصار GPU هم گفته میشه. خب کارت گرافیک که معمولاً با کولینگ مخصوص خودش فروخته میشه اما در مورد پردازنده بعضی از مدل ها اصلاً فن و هیت سینک ندارن و بعضیام دارن اما کاربر میتونه خنک کاری مجزا بخره و روی پردازنده نصب کنه.
اگه پردازنده سیستم شما توان مصرفی متوسط یا کم داشته باشه، میشه سرعت فن پردازنده رو صفر کرد! میتونید از افراد حرفه ای بپرسید که چگونه صدای فن کامپیوتر را قطع کنیم و در مورد تنظیمات بایوس یا برنامه های مدیریتی مقاله و آموزش مطالعه کنید.
برای کمتر شدن صدای کیس، اگه پردازنده پرمصرف هست، بدون فن خریداری کنید یا اگه با فن فروخته میشه، فن رو کنار بزارید و یه فن و هیت سینک بزرگ و قوی تهیه کنید. مثلاً تصویر زیر یه کولینگ خوب برای پردازنده هست که ۲ تا فن بزرگ داره و به صورت برج یا Tower طراحی شده و تعداد زیادی لوله حرارتی هم داره که گرمای پردازنده رو به خوبی جذب میکنه. هیت سینک یا همون بخشی که به صورت ورقه های نازک طراحی میشه، نقش مهمی در دفع گرما داره، هیت سینک کوچیک از این جهت مناسب نیست.
بعضی از کاربرا به کولینگ مایع علاقه دارن که شاید خنک کاری قوی تری داره اما ممکنه صدای نویز پمپ اون زیاد باشه! گاهی اوقات یه کولینگ هوایی بزرگ و گرون، بهتر از یه سیستم خنک کاری آبی هست و علتش همین صدای پمپه.
نکته مهم اینه که اگه کیس کوچیک باشه و پردازنده پر مصرف، چاره ای جز خرید خنک کاری مایع نداریم اما اگه کیس بزرگی انتخاب کردید، بهتره که روی خرید کولینگ آبی اصرار نکنید و کولینگ های هوایی درجه یک رو بررسی کنید.
پاور و کارت گرافیک با فن ثابت در شرایط کم‌بار
علت صدای زیاد فن پاور کامپیوتر اینه که کار سنگین پردازشی انجام میشه و کیس و پاور سیستم خنک کاری خوبی ندارن. مثلاً شاید پاور سیستم شما یه فن کوچیک داشته باشه و در درازمدت گرد و خاک زیادی روی قطعات داخل پاور جمع شده و در نتیجه فن پاور با حداکثر سرعت میچرخه. تمیز کردن و گردگیری یه راه حله و تعویض فن راه بعدی. اما بهتره که از همون روز اول، پاور خوبی بخرید که فن بزرگ داشته باشه تا در آینده صدای فن کیس کامپیوتر شما رو اذیت نکنه.
بیشتر کارت گرافیک های گیمینگ و حرفه ای و همین طور بعضی از پاور ساپلای یا به اختصار پاورهای کامپیوتر، فن بزرگ و خوبی برای خنک کاری دارن و نکته جالب اینه که زمانی که سیستم کار زیادی انجام نمیده و مصرف برق و تولید گرما کم هست، فن به طور کامل ثابت میشه و نمیچرخه! جوری که شاید کاربر به فکر تعمیر فن کیس و این قطعات بیافته.
در انتخاب پاور به بازدهی هم توجه کنید، درج نشان Gold یا طلا و پلاتینیوم نشون میده که پاور بازدهی خوبی داره و معمولاً این نوع پاورها از نظر ثبات ولتاژ هم خوب هستن و از نظر خنک کاری هم فن بهینه ای دارن.
خرید پردازنده با گرافیک مجتمع و حذف کارت گرافیک مجزا
برای کار اداری و دانش آموزی نیازی به کارت گرافیک مجزا نیست، میتونید پردازنده ای بخرید که خودش پردازنده گرافیکی مجتمع داره، یعنی هم کار پردازنده اصلی رو انجام میده و هم کار کارت گرافیک رو انجام میده. این جور پردازنده ها در لپ تاپ و مینی پی سی زیاد استفاده میشن و برای کیس کامپیوتر هم میشه از این نوع پردازنده ها تهیه کرد.
با حذف شدن کارت گرافیک طبیعتاً صدای فن کارت گرافیک حذف میشه و با توجه به اینکه پول بیشتری برای سایر قطعات باقی میمونه، میتونید یه سیستم خنک کاری خوب برای پردازنده بخرید و مشکل صدا دادن cpu یا به قولی فن پردازنده رو کمتر کنید.
دقت کنید که پردازنده گرافیکی مجتمع از نظر قدرت پردازشی مثل کارت گرافیک های رده متوسط نیست اما در حد کارت گرافیک های ضعیف قوی هست و لذا میتونید بازی سبک اجرا کنید و حتی بازی های گرافیکی امروزی رو با تنظیمات گرافیکی پایین و رزولوشن پایین، اجرا کنید.
نکته جالب و در واقع اشتباه عجیب اینه که بعضی افراد پردازنده خوبی میخرن که قدرت پردازنده گرافیکی مجتمع در حد کارت گرافیک های ضعیف هست و برای همچین سیستمی، یه کارت گرافیک ضعیف هم میخرن! یعنی یه هزینه اضافه و بی مورد چرا که نمیشه قدرت پردازنده گرافیکی مجتمع رو با قدرت کارت گرافیک مجزایی که خریدید، جمع کنید و همزمان از هر دو استفاده کنید. فقط یکیش قابل استفاده هست.
خب تنوع مدل ها زیاده و باید با افراد متخصص و با تجربه مشورت کنید. پردازنده Ryzen 5 5600G که حرف G نشون میده گرافیک مجتمع داره یا پردازنده های اینتل مثل Core i7-13700K که بخش پردازنده گرافیکی اون با عبارت Iris Xe معرفی شده و نسبتاً قوی هست، انتخاب خوبی برای سیستم بدون کارت گرافیک مجزا محسوب میشه.
کارت گرافیک با فن کم صدا یا بدون صدا
در مورد پاور اشاره کردیم که ممکنه در حالت کم‌بار، فن کلاً نچرخه و کاربر فکر کنه که تعمیر فن کیس ضروریه. در مورد کارت گرافیک هم خیلی از محصولات رده متوسط که توان مصرفی قابل قبول یا کم دارن، در کنار اینکه فن و خنک کاری خوبی دارن، فن میتونه نچرخه! یعنی در زمانی که کار سنگین گرافیکی مثل بازی انجام نمیشه، فن کلاً نمیچرخه. برای همین برای حل مشکل صدا دادن کیس کامپیوتر در محیط های ساکت، میشه از این نوع کارت گرافیک ها تهیه کرد.
برای اطلاع دقیق از اینکه آیا سرعت فن کارت گرافیک صفر میشه یا خیر، باید مشخصات رو دقیقاً بررسی کنید یا با افراد باتجربه و متخصص مشورت کنید.
خرید مادربورد با قابلیت کنترل سرعت فن
در مورد فن اشاره کردیم که اگه ۴ پین باشه، امکان کنترل سرعت وجود داره. حتی سرعت فن DC که ۳ تا سیم داره هم با استفاده از بعضی مادربوردهای حرفه ای قابل کنترل کردن هست. برای همینه که کاربرای حرفه ای و گیمرها سراغ مادربوردهای گرون میرن که امکانات به ظاهر غیرضروری و اضافه داره.
مادربوردهای حرفه ای از نظر تعداد هدر برای نصب فن هم بهتر هستن در حالی که مادربوردهای ارزون و کوچک و ساده، شاید به تعدادی که دوست دارید، هدر برای وصل کردن فن نداشته باشن یا مشکل دیگه اینکه وقتی صفحه تنظیمات مادربورد یا همون بایوس رو باز می کنید، بخشی برای کنترل سرعت دقیق و حرفه ای فن پیدا نکنید.
کم کردن اثر لرزش فن و هارددیسک و مادربورد با پد و فوم
صدای عجیب از کیس میتونه به لرزش و تق و توق هارددیسک مربوط باشه! خب اکثر کیس ها فلزی هستن و همون طور که یه ضربه ساده به یه کمد فلزی صدای زیادی درست میکنه، لرزش قطعات داخل کیس هم به بدنه کیس منتقل میشه و کاملاً محسوس میشه. هارددیسک یا فن ها و حتی لرزش مادربورد که روی اون کارت گرافیک و پردازنده نصب شده و فن داره، همگی قطعات لرزان هستن. برای کمتر کردن اثر لرزش میشه از قطعات لاستیکی و پد و فوم استفاده کرد.
مثلاً بعضی از کاربرای حرفه ای به جای اینکه هارد رو با پیچ تو کیس ثابت کنن، از کش استفاده میکنن! بعضی از کیس های حرفه ای قطعات پلاستیکی برای کشویی جا زدن هارددیسک داره که هم اسمبل کردن رو ساده میکنه و هم پلاستیک تا حدی جلوی انتقال لرزش هارددیسک به بدنه کیس و ایجاد صدای بیشتر رو میگیره.
ساده‌گو
